Groenteteler Henk Kerkers verbouwt bijzondere groenten in de open lucht
365 dagen per jaar lekker en gezond eten van dichtbij
Boer Henk is een man met een missie: mensen enthousiast maken voor een natuurlijke manier van groenten verbouwen dichtbij huis. Zes dagen per week zet hij zich hier met zijn bedrijf Bijzonder Brabants voor in. Hij is ervan overtuigd dat onze voedselketen ingrijpend moet veranderen. Door in zijn groentekwekerij een duurzame teelt te laten zien, wil hij andere agrariërs en consumenten inspireren: “Het is tijd voor een goede marketing van gezond en duurzaam voedsel.”
Wanneer ik aankom bij de boerderij van Henk Kerkers in Deurne tref ik zijn partner Marianne bij de kruidentuin. Vriendelijk vraagt ze of ik een afspraak heb met Henk. Als ik bevestigend antwoord, wijst zij in de verte: “Henk is daar op het land aan het werk. Hij wilde nog even een stukje grond klaar maken. Je kunt erheen lopen, maar je kunt ook de fiets pakken.” Wanneer ik na een stukje wandelen bij Henk ben aangekomen, begroet hij mij hartelijk en steekt meteen van wal.
‘Ik wil laten zien wat er allemaal wél kan’
“Na tien jaar wethouder te zijn geweest, was ik toe aan verandering. Als kind hield ik er al van om samen met mijn moeder in de moestuin te werken. Na mijn wethouderschap leek het mij fijn om daar de hele dag mee bezig te zijn. Als wethouder had ik vaak te maken met allerlei dingen die niet konden in het landelijk gebied. Daardoor kreeg ik sterk de behoefte om te laten zien wat er allemaal wél kan. Ik wilde laten zien dat het mogelijk is om groenten te telen in de open lucht op een zo natuurlijk mogelijke manier. Ik besefte dat dit in het begin vooral geld zou kosten, maar ik gaf mijzelf vijf jaar de tijd om ‘quitte’ te spelen. Velen verklaarden me voor gek, maar ik was vastbesloten om dit avontuur aan te gaan.”
Hij wijst naar een vak waar wortelen groeien: “Kijk, wij telen verschillende kleuren wortelen. Daarbij gebruiken we zo min mogelijk gewasbeschermingsmiddelen. Door uien en prei tussen de wortels te laten groeien, voorkomen wij bijvoorbeeld wortelvlieg.”
Je bent 11 jaar geleden met je bedrijf gestart. Hoe heb je dat aangepakt?
“Toen ik begon heb ik drie studenten van de HAS (Hogeschool in Den Bosch) opdracht gegeven om onderzoek te doen naar een goed concept voor Bijzonder Brabants. Vooraf had ik bedacht dat ik mijn producten zou kunnen leveren aan boerderijwinkels. Maar uit het onderzoek bleek dat de bijzondere gewassen die ik wilde telen daar niet zo goed bij pasten. Restaurants in het midden en hogere segment bleken echter zeer enthousiast over mijn plan.”
‘Dichtbij huis voedsel produceren is beter voor het milieu’
Je bent opgegroeid op een boerderij. Wat voor type bedrijf was dat?
“Mijn ouders hadden toen ik geboren werd in 1964 een gemengd bedrijf met koeien, varkens en kippen. Op het land verbouwden ze gras, aardappelen, rogge en voederbieten. Ik heb een opleiding aan de Hogere Agrarische School (HAS) gedaan, gericht op melkvee. Daar leerden we in het begin van de jaren tachtig dat het belangrijk was om zoveel mogelijk voedsel te produceren tegen een zo laag mogelijke prijs en dit te exporteren. Intussen is echter het inzicht ontstaan dat het niet goed is voor het milieu om organisch materiaal uit de grond te halen en te vervoeren over grote afstanden. Voor het milieu is het veel beter om overal ter wereld dichtbij te produceren op een zo natuurlijk mogelijke manier.”
‘Suikerbieten zijn heel geschikt om desserts mee te maken’
Je verbouwt groenten. Aan wie lever je deze gewassen?
“We verbouwen hier ongeveer honderd soorten groenten en kruiden. Bijzondere groenten, zoals kastanjewortels, pronkbonen en zwarte rammenas, maar ook varianten van bekende groenten, zoals verschillende soorten tomaten. We leveren de groenten aan tien restaurants in Noord-Brabant en Limburg. Particulieren kunnen via onze webshop groenten bestellen.”
“Een kok vroeg mij een jaar of vijf geleden om onbespoten suikerbieten te telen. Hij wilde er een gerecht mee maken. Dat is intussen een groot succes geworden. Normaal worden suikerbieten alleen verbouwd om suiker van te maken. Maar verschillende koks maken er nu heerlijke gerechten van, zoals desserts.”
Mislukt er ook weleens een oogst? En vind je het dan vervelend om de restaurants te moeten teleurstellen?
“Ja, er mislukt zeker weleens iets. Je kunt zelfs zeggen dat als er niets mislukt, ik te weinig heb uitgeprobeerd. Maar dat is voor de restaurants geen probleem. Ik werk met chef-koks die van een variatie aan groenten houden en flexibel zijn. Als een bepaalde groente er niet is, dan is er wel een andere. We werken niet met contracten en leveringsplichten. Het gaat op basis van vertrouwen. Ik breng de groenten zelf rond. Dan maak ik een praatje met de kok en proef vaak even wat hij of zij gemaakt heeft.”
Wie werken er nog meer op de boerderij?
“Mijn partner Marianne is verantwoordelijk voor de kruidentuin. Daarnaast heeft een aantal jongeren hier een bijbaan naast hun opleiding. Zij zijn allemaal heel gemotiveerd en koken en bakken soms ook met de gewassen die ze hier verbouwen. Ik betaal deze jongeren volgens de CAO en werk bewust niet met vrijwilligers. In de omgang met mijn werknemers wil ik het goede voorbeeld geven. Bovendien vind ik het belangrijk dat de kosten van de teelt in de prijs van de producten tot uiting komen. Zo krijg je een eerlijke prijs.”
‘Ik wil een maatschappelijke bijdrage leveren’
Naast het verbouwen van groenten organiseer je ook activiteiten en evenementen. Kan je daar iets over vertellen?
“Wij ontvangen veel groepen basisschoolleerlingen. Ik vertel ze over het telen van groenten en laat ze een speurtocht doen door de moestuin. De kinderen zijn vaak erg enthousiast en willen de tuin soms ook aan hun ouders laten zien. Daarnaast organiseren we regelmatig diners met een bepaald thema, waarvoor mensen zich kunnen inschrijven. Er komt hier dan een kok ter plekke koken met groenten uit de moestuin. Speciaal daarvoor hebben we een professionele keuken ingericht. Ik wil mensen enthousiast maken over lokaal geteelde verse groenten. Het is niet mijn doel om winst te maken. Natuurlijk moet ik inkomsten hebben voor de continuïteit van het bedrijf. Maar ik wil vooral een maatschappelijke bijdrage leveren en werken aan een duurzame toekomst van de landbouw.”
Doe je ook mee aan onderzoeken naar vernieuwingen in de landbouw?
“Ja, ik neem deel aan een stuk of tien onderzoeksprojecten. Samen met andere boeren uit de streek De Peel zit ik in de telersvereniging LuPeel. Deze vereniging heeft als doel om samen de teelt en afzet van lupine verder te ontwikkelen. Lupine is een lokaal alternatief voor soja uit tropische landen. Samen met voedselproducenten werk ik aan nieuwe toepassingen met lupine, zoals in vegan shoarma en vegan worstenbroodjes.”
“Een ander project is een onderzoek naar de inzet van vleermuizen bij de bestrijding van koolmot. Daarvoor zijn kastjes voor vleermuizen aan mijn boerderij opgehangen om de poep op te vangen die onderzocht moet worden op koolmot. Dit onderzoek loopt nog niet helemaal naar wens omdat de vleermuizen geen gebruik maken van de kastjes. Ik heb wel vleermuizen en geen koolmot, maar of hier een samenhang tussen is weten we nog niet.”
“Bovendien maak ik deel uit van ‘Caring Farmers’, een groep boeren die pioniert en met de toekomst bezig is. Het is fijn om samen met anderen op een leuke manier aan de toekomst van de landbouw te werken.”
Ondervind je effecten van klimaatverandering?
“Ja, de zoete aardappel is intussen goed te verbouwen in Nederland, net als pompoenen en courgettes. Ook de kleine ananaskers kan hier nu groeien. Voorheen kwam die meestal uit Costa Rica. Boterboontjes daarentegen doen het niet meer zo goed. En venkel groeit niet boven de 24 graden. We moeten telen wat past bij de bodemsamenstelling en bij het klimaat dat we nu hebben.“
‘Als je iets graag doet, heb je altijd tijd’
Zo te horen doe je veel dingen tegelijk. Heb je nog wel vrije tijd?
“Als je iets graag doet, heb je altijd tijd. Naast mijn werk sport ik veel. Zo loop ik regelmatig marathons. In april heb ik mijn 11e marathon gelopen in Londen. Daarnaast zwem ik twee keer per week met een trainer. We gaan ook op vakantie. Maar we hebben hier op de boerderij een heel fijn leven. Daar kan geen vakantieadres tegenop!”
‘Hoe meer mensen enthousiast worden, hoe groter de kans dat de transitie naar een duurzame landbouw er echt komt’
Wat is jouw doel met Bijzonder Brabants?
“Mijn doel is om mensen te laten zien dat je 365 dagen per jaar lekker en gezond kunt eten van dichtbij geproduceerd voedsel. We hebben in Nederland een grote variatie aan mogelijkheden. Ik wil mensen enthousiast maken, want hoe meer mensen enthousiast worden, hoe groter de kans dat de transitie naar een duurzame landbouw er echt komt. Er zijn al verschillende televisieprogramma’s bij ons langs geweest, zoals BinnensteBuiten en Klokhuis. Zo krijgt ons initiatief steeds meer bekendheid.”
Je besteedt veel aandacht aan communicatie.
“Ja, dat is ook nodig. Er zijn veel mensen goed in moestuinieren. Maar de meesten hebben zich niet ontwikkeld in communicatie. Dat is echt een gebrek in agrarische opleidingen. Veel burgers zijn best geïnteresseerd in duurzame teelt, maar je hebt een aansprekende communicatie nodig om hen te bereiken.”
Is Bijzonder Brabants geworden wat je bij de start voor ogen had of ben je gaandeweg nieuwe wegen ingeslagen?
“Mijn nevenactiviteiten nemen intussen een veel groter deel van mijn week in dan ik van tevoren had gedacht. Vorig jaar heb ik in totaal duizend gasten op de boerderij ontvangen. Ik werk zes dagen per week, waarvan drie dagen aan het verbouwen van de groenten en drie dagen aan het ontvangen van gasten en groepen. Het zou fijn zijn als andere boeren iets soortgelijks gaan doen. Gezamenlijk kunnen we dan nog meer mensen bereiken.”
‘Er is een goede marketing nodig van gezonde, lokaal geteelde producten’
Heb je nog inzichten opgedaan in je werk die je wilt delen met de lezers?
“Als boeren in Nederland een eerlijke prijs zouden kunnen krijgen voor duurzame producten, zouden ze overstappen naar een meer duurzame teelt. Daarvan ben ik overtuigd. De Nederlandse landbouw is aan veel regels gebonden. Intussen liggen in de supermarkten relatief goedkope groenten van ver weg die onder heel andere omstandigheden zijn geproduceerd. Er worden soms chemische middelen gebruikt die hier al twintig jaar verboden zijn.”
“Mijn visie is dat het niet alleen om de prijs van voedsel moet gaan, maar ook om de beleving. Er is een goede marketing nodig van gezonde, lokaal geteelde producten. Kijk naar mobiele telefoons. Als het om de prijs zou gaan, had niemand zo’n hele dure!”
